برترین ها

دانلود فایل

مسایل تصمیم گیری چند معیاره برای

انتخاب محل دامپ باطله معدن

بصورت فایل ورد

54 صفحه

قسمتی از متن:

2-1- مقدمه:

مسایل تصمیم­گیری چندمعیاره به مسایل چند هدفه و چند شاخصه تقسیم می­شوند که در مسایل تصمیم­گیری چند شاخصه، هر گزینه با چند شاخص ارزیابی می­شود و انتخاب گزینه از طریق تعیین سطح مورد نظر برای معیارها و یا از طریق مقایسه­های زوجی معیارها و گزینه­ها صورت می­گیرد. در این روش­ها، شاخص­های کیفی به اعداد کمی تبدیل می­شود و با مقایسه شاخص­ها با یکدیگر، اهمیت و ارجحیت هر یک تعیین و گزینه بهتر انتخاب می­شود. در این فصل انواع روش­های تصمیم­گیری چند معیاره معرفی می­شود و چون در مساله پیش رو با تصمیم­گیری چند شاخصه سر و کار داریم، توضیحی کلی در مورد آن­ها داده می­شود. سپس در ادامه فصل با روش­های فازی آشنا می­شویم، چون در تصمیم­گیری چند معیاره کلاسیک سعی می­شود که تاثیر عوامل مختلف در تصمیم­گیری با استفاده از مفاهیم ریاضی محاسبه شود. از طرف دیگر همیشه در دنیای واقعی عدم قطعیت وجود داشته و شرایط نامطمئن، همواره در مراحل مختلف مطالعه و بررسی یک مساله وجود دارد. بنابراین در بسیاری از موارد، تمام و یا قسمتی از داده­های یک مساله تصمیم­گیری چند معیاره، فازی هستند.

2-2- روش هاي تصميم­گيري چند معياره‌(MCDM)

علم تصميم­گيري يكي از زمینه­هایی است كه به سرعت در حال رشد است. یکی از شاخه­های مهم علم تصمیم­گیری، تصميم­گيري چند معياره است. تصمیم‏گیری چند معیاره به مسایل تصمیم‏گیری اطلاق می‏شود که با چندین معیار و معمولا معیار‏های ناسازگار با هم، مواجه هستیم يا به عبارت ديگر تصميم گيري چند معياره، انتخاب گزينه برتر با در نظر داشتن چندين معيار مي باشد. اين معيارها مي­توانند كمي يا كيفي، مثبت يا منفي باشند. مسایل تصميم­گيري چند معياره با n معيار و m گزينه، اغلب با ماتريس زير بيان مي شوند[24].

معادله ‏2‑1

که Ai گزينه هاي موجود و cj معيارهاي تصميم گيري مي باشند.

اهميت نسبي معيارها نيز با بردار نرمال W بیان می شود.

مسایل تصمیم‏گیری چند معیاره گستردگی و تنوع بسیاری دارند و روش­هاي زيادي تاكنون ارایه شده است. اصول كلي همه روش­هاي تصميم­گيري چند معياره به ترتيبي كه در شکل ‏2‑1 نشان داده شده است، مي­باشد.

شناسایی مساله

رتبه بندی گزینه­ها

انتخاب گزینه برتر

ارزیابی نتایج

مشخص کردن گزینه­ها

تخصیص وزن به معیارها

تعیین معیارهای تصمیم­گیری

آنالیزگزینه­ها

شکل ‏2‑1- اصول روش هاي تصميم گيري چند معياره

2-3- تقسیم بندی مسایل تصمیم‌گیری چند معیاره

مسایل تصميم‌گيري چند معياره به طور كلي به دو دسته كلي مدل­هاي چند هدفه[1]و مدل­هاي چند شاخصه[2] تقسيم مي‌شوند:

الف- تصمیم‏گیری چند هدفه (MODM)

ب- تصمیم‏گیری چند شاخصه (MADM)

در عمل مسایلی که در دسته تصمیم‏گیری چند شاخصه قرار می‏گیرند، مربوط به مسایلی می‏شوند که منجر به انتخاب بهترین گزینه شده و مسایل تصمیم‏گیری چند هدفه مربوط به طراحی بهترین راه حل هستند وجه تمایز تصمیم‏گیری چند شاخصه در این است که معمولا تعداد اندکی گزینه وجود دارد که می‏توان قبل از شروع فرآیند تصمیم‏گیری تعیین کرد.

خصوصیت

MADM

MODM

اساس تعریف معیار‌ها

شاخص­‌ها

اهداف

هدف‌ها

غیر صریح و مبهم

واضح و روشن

شاخص‌ها

واضح و روشن

غیر صریح و مبهم

محدودیت‌ها

غیرالزام آور

الزام آور

تعداد راهکار‌ها

متناهی (متناظر با اعداد صحیح)

نامتناهی (متناظر با اعداد پیوسته)

موارد استفاده

انتخاب و ارزیابی

طراحی

درجدول ‏2‑1 تفاوت‌های مدل‌های تصمیم‌گیری چند شاخصه و چند هدفه بیان شده است. گزینه‏های طراحی شده و تعداد معیار‏های در نظر گرفته شده، بر صحت تصمیم‏گیری نهایی تاثیر گذار است و تصمیم نهایی بر پایه مقایساتی است که بين گزینه‏ها و براساس معیار ها، انجام می‏گیرد.

2-3-1- مسایل تصمیم‏گیری چند هدفه

مسایل تصمیم‏گیری چند هدفه شامل مجموعه­ای از هدف­ها می‏شود که هم­زمان نمی­توان به تمامی آن­ها دست یافت. این روش کاملا بر فضای عملی تصمیم متمرکز است و با تکنیک‏های برنامه ریزی ریاضی حل می‏شوند. تصمیم‏گیری چند هدفه عموما با هدف‏های رتبه­بندی شده­ی تصمیم­گیرنده و روابط بین هدف­ها و گزینه­ها، سر و کار دارند. جواب مورد انتظار در روش‏های تصمیم‏گیری چند هدفه حل ایده­آلی است که تمامی توابع هدف را هم­زمان بهینه سازد.

خصوصیت

MADM

MODM

اساس تعریف معیار‌ها

شاخص­‌ها

اهداف

هدف‌ها

شاخص‌ها

واضح و روشن

غیر صریح و مبهم

محدودیت‌ها

غیرالزام آور

الزام آور

تعداد راهکار‌ها

متناهی (متناظر با اعداد صحیح)

نامتناهی (متناظر با اعداد پیوسته)

موارد استفاده

انتخاب و ارزیابی

طراحی

جدول ‏2‑1 تفاوت‌های مدل‌های تصمیم‌گیری چند شاخصه و چند هدفه [24]

2-3-2- مسایل
تصمیم‏گیری چند شاخصه

مسایل تصمیم‏گیری چند شاخصه با مسایل انتخاب یک گزینه از مجموعه­ی گزینه‏هایی که به وسیله معیار­ها سنجیده می‏شوند، سروکار دارند. تصمیم‏گیری چند شاخصه یک رویکرد کیفی است. و نیازمند اطلاعاتی در زمینه اولویت­بندی بین معیارها و اولویت­بندی گزینه‏های موجود است. تصمیم­گیرنده ممکن است، رتبه­بندی در مورد گزینه­ها را با وزن­دهی یا میزان اهمیت نسبی آن­ها بیان کند. هدف تصمیم‏گیری چند شاخصه بیان گزینه بهینه­ای است که بالاترین درجه ارضای معیارها را داشته باشد.

در مسایل تصمیم‌گیری چند شاخصه، معیار‌ها هم به صورت کمی و هم به صورت کیفی بیان مي‌شوند. در این گونه مسایل هر، گزینه با چند مشخصه ارزیابی مي‌شود و انتخاب گزینه از طریق تعیین سطح مورد نظر برای معیار‌ها و یا از طریق مقایسه‌های زوجی معیار‌ها و گزینه‌ها صورت مي‌گیرد.

یک مساله تصمیم‏گیری چند شاخصه را می‏توان در یک ماتریس خلاصه کرد. که ستون­ها نشان دهنده معیار‏های مورد توجه در مساله مورد نظر و سطرها شامل لیست گزینه‏هایی هستند که می‏خواهیم آن­ها را مقایسه کنیم. به ویژه یک مساله تصمیم‏گیری چند شاخصه با M گزینه (A1 , A2... Am) که با N معیار

(C1 , C2 … Cn) ارزیابی می‏شود را می‏توان به شکل یک سیستم هندسی با M نقطه در فضای N بعدی نمایش داد. عنصر xij در ماتریس نشان دهنده اهمیت نسبی i امین گزینه، Ai ، از نقطه نظر j امین معیار، Cj، است.

در این روش‌ها، شاخص‌های کیفی به اعداد کمی تبدیل مي‌شود و با مقایسه یکدیگر و تعیین اهمیت

ارجحیت هر یک، گزینه بهتر انتخاب مي‌شود. روش‌های تصمیم‌گیری چند شاخصه به دو دسته تعاملی و غیر تعاملی تقسیم مي‌شوند.

پیش فرض روش‌های غیر تعاملی آن است که هر معیار مستقل از دیگری است و به خودی خود هر کدام از معیار‌ها در انتخاب مهم هستند. این روش‌ها به سه دسته روش‌های حل بدون ترجیحات معیار‌ها، روش‌های حل با سطح استاندارد و روش‌های حل با ترجیحات کیفی تقسیم‌بندی مي‌شوند. در روش­های تعاملی قوت یک معیار می­تواند نقاط ضعف معیارهای دیگر را بپوشاند و در واقع وزن کل معیارها مد نظر است. روش وزن­دهی ساده، روش شباهت به گزینه ایده­آل، روش برنامه­ریزی توافقی، روش ویکور و روش تحلیل سلسله مراتبی مهم­ترین روش­های تعاملی هستند.

1. Multiple Objective Decision Making (MODM)
2. Multiple Attribute Decision Making (MADM)