برترین ها

دانلود و خرید پایان نامه با موضوع:

اثر بخشی گروه درمانی به شیوه شناختی ـ رفتاری بر کاهش احساس تنهایی و افزایش خودکارآمدی عمومی بیماران مبتلا به افسردگی اساسی

در زیر قسمت هایی از فایل را مشاهده میفرمایید:

دانشگاه آزاد اسلامی

واحد علوم و تحقیقات(گیلان)

پایان نامه:

برای دریافت درجه کارشناسی ارشد در رشته روان شناسی بالینی

موضوع:

اثر بخشی گروه درمانی به شیوه شناختی ـ رفتاری بر کاهش احساس تنهایی و افزایش خودکارآمدی عمومی بیماران مبتلا به افسردگی اساسی

استاد راهنما

دکتر بهمن اکبری

نگارنده

زینب مؤمنی

زمستان 93

تقدیر و تشکر:

منت خدای را عزّ و جلّ که طاعتش موجب قربت است و به شکر اندرش مزید نعمت. نگارش این مجموعه مرهون حمایت های همه جانبه استاد فرزانه جناب آقای دکتر بهمن اکبری می باشد که به یاری پروردگار توانسته ام آموزنده های ارزنده ای را در کنار آن استاد فاضل کسب نمایم. همچنین از همسر مهربانم که همیشه در مشکلات یار و یاور من بود.

تقدیم به:

پدر و مادر عزیزتر از جانم، همسر مهربان و فرزند دلبندم

فهرست مطالب

چکیده پژوهش....................................................................................................................................................................................

فصل اول (کلیات پژوهش)

مقدمه.................................................................................................................................................................................................. 2

بیان مسأله........................................................................................................................................................................................... 3

اهمیت و ضرورت پژوهش............................................................................................................................................................. 6

اهداف پژوهش.................................................................................................................................................................................. 8

فرضیه های پژوهش.......................................................................................................................................................................... 9

متغیرهای پژوهش............................................................................................................................................................................. 9

تعاریف مفهومی و عملیاتی............................................................................................................................................................. 9

تعاریف مفهومی متغیرها.................................................................................................................................................................. 9

تعاریف عملیاتی متغیرها................................................................................................................................................................ 10

فصل دوم (ادبیات و پیشینه ی پژوهش)

پیشگفتار........................................................................................................................................................................................... 13

اختلال افسردگی............................................................................................................................................................................. 13

تعریف افسردگی............................................................................................................................................................................. 18

انواع افسردگی................................................................................................................................................................................. 20

نظریه های افسردگی...................................................................................................................................................................... 25

جنسیت و افسردگی....................................................................................................................................................................... 32

تفاوت های فردی و افسردگی...................................................................................................................................................... 34

تأثیر افسردگی بر ابعاد زندگی....................................................................................................................................................... 34

علائم افسردگی اساسی.................................................................................................................................................................. 36

علل افسردگی.................................................................................................................................................................................. 39

ویژگی ها و ابعاد تشخیصی اختلال افسردگی............................................................................................................................ 43

درمان افسردگی............................................................................................................................................................................... 43

روان درمانی..................................................................................................................................................................................... 44

روان درمانی از دیدگاه های مختلف ........................................................................................................................................... 47

دارو درمانی..................................................................................................................................................................................... 48

شوک درمانی .................................................................................................................................................................................. 50

شناختی درمانی .............................................................................................................................................................................. 50

درمان شناختی- رفتاری ............................................................................................................................................................... 51

فرایندهای درمان شناختی- رفتاری ............................................................................................................................................. 56

راهبردها و فنون رویکرد شناختی- رفتاری................................................................................................................................. 61

آموزش مثبت نگری....................................................................................................................................................................... 66

احساس تنهایی................................................................................................................................................................................ 67

سبب شناسی احساس تنهایی........................................................................................................................................................ 70

احساس تنهایی در بیماری های نوروتیک................................................................................................................................... 72

خودکارآمدی................................................................................................................................................................................... 74

تأثیر خودکارآمدی بر سلامت ...................................................................................................................................................... 76

عوامل مرتبط با احساس کارآمدی................................................................................................................................................ 78

پیشینه ی پژوهشی.......................................................................................................................................................................... 79

پژوهش های انجام شده در داخل کشور..................................................................................................................................... 79

پژوهش های انجام شده در خارج از کشور................................................................................................................................ 82

فصل سوم (روش‌شناسی)

روش پژوهش................................................................................................................................................................................. 87

جامعه آماری، حجم نمونه و روش نمونه گیری........................................................................................................................ 87

ابزارهای اندازه گیری..................................................................................................................................................................... 87

روش اجرای پژوهش..................................................................................................................................................................... 89

روش‌های تجزیه و تحلیل داده‌ها................................................................................................................................................. 89

خلاصه­ی پروتکل درمانی.............................................................................................................................................................. 89

فصل چهارم (تجزیه و تحلی داده ها)

مقدمه................................................................................................................................................................................................ 94

یافته­های توصیفی و جمعیت شناختی.......................................................................................................................................... 95

تحلیل یافته­های پژوهش.............................................................................................................................................................. 100

فصل پنجم (بحث و نتیجه گیری)

مقدمه.............................................................................................................................................................................................. 109

بحث و نتیجه گیری..................................................................................................................................................................... 111

محدودیت ها................................................................................................................................................................................ 117

پیشنهادهای کاربردی.................................................................................................................................................................... 118

پیشنهادها پژوهشی....................................................................................................................................................................... 118

منابع فارسی................................................................................................................................................................................... 120

منابع انگلیسی................................................................................................................................................................................ 124

پیوست ها...................................................................................................................................................................................... 127

چکیده­ی انگلیسی......................................................................................................................................................................... 138

فهرست جداول

جدول شماره1-4: توزیع نمونه ها به تفکیک جنسیت....................................................................................................... 95

جدول شماره2-4: فراوانی مربوط به سطح تحصیلات نمونه ها....................................................................................... 95

جدول شماره3-4: شاخص های توصیفی مربوط به سن افراد نمونه................................................................................ 96

جدول شماره4-4: فراوانی مربوط به وضعیت تأهل نمونه ها............................................................................................ 97

جدول شماره5-4: شاخص های توصیفی مربوط به شغل................................................................................................. 97

جدول شماره6-4: میانگین اولیه نمرات پیش آزمون و پس آزمون متغیرهای خودکارآمدی و احساس تنهایی.......... 98

جدول شماره7-4: میانگین­های تعدیل شده مربوط به متغیرهای خودکارآمدی و احساس­تنهایی................................ 99

جدول شماره8-4: آزمون باکس برای بررسی همگنی ماتریس واریانس - کوواریانس ............................................. 101

جدول شماره9-4: آزمون لوین برای بررسی یکسانی واریانس ها.................................................................................. 101

جدول شماره10-4: نتایج آزمون تحلیل­کوواریانس چندمتغیره در مورد اثر متغیر­مستقل بر متغیرهای­وابسته........... 101

جدول شماره11-4: نتایج آزمون تعقیبی برای مقایسه جفتی میانگین­ها در خودکارآمدی و احساس تنهایی............ 102

جدول شماره12-4: آزمون لوین برای بررسی یکسانی واریانس ها............................................................................... 103

جدول شماره13-4: نتایج تحلیل کوواریانس اثر روش درمانی بر افزایش خودکارآمدی عمومی.............................. 103

جدول شماره14-4: نتایج آزمون تعقیبی برای مقایسه جفتی میانگین­ها در متغیرخودکارآمدی.................................. 103

جدول شماره15-4: آزمون لوین برای بررسی یکسانی واریانس ها............................................................................... 104

جدول شماره16-4: نتایج تحلیل کوواریانس اثر روش درمانی بر احساس تنهایی....................................................... 105

جدول شماره17-4: نتایج آزمون تعقیبی برای مقایسه جفتی میانگین­ها در خودکارآمدی و احساس تنهایی............ 105

جدول شماره18-4: نتایج تحلیل­کوواریانس مربوط به اثر متغیر­مستقل بر مؤلفه­های احساس تنهایی.......................... 96

فهرست نمودارها

نمودار شماره1-4: نمودار فراوانی ستونی مربوط به تفکیک جنسیت............................................................................. 95

نمودار شماره2-4: نمودار مربوط به فراوانی سطح تحصیلات گروه آزمایش و گروه کنترل......................................... 96

نمودار شماره3-4: نمودار مربوط به فراوانی سن افراد در گروه های آزمایش و کنترل................................................. 96

نمودار شماره4-4: نمودار مربوط به وضعیت تأهل گروه آزمایشی و گروه نمونه.......................................................... 97

نمودار شماره5-4: نمودار فراوانی شغل در گروه آزمایشی و گروه کنترل....................................................................... 98

نمودار شماره6-4: نمودار خطی بین متغیرهای تصادفی کمکی و متغیر وابسته............................................................ 100

نمودار شماره7-4: نمودار مربوط به میانگین های پس آزمون متغیر خودکارآمدی در گروه ها.................................. 104

نمودار شماره8-4: نمودار مربوط به میانگین­های پس­آزمون متغیر احساس تنهایی در گروه ها................................. 106

چکیده

افسردگی واژه­ای شناخته شده اما مسأله­ای چالش برانگیز در عرصه­ی بهداشت روانی است. هدف پژوهش حاضر تعیین اثر گروه درمانی به شیوه شناختی– رفتاری بر احساس تنهایی و خود کارآمدی عمومی بیماران مبتلا به افسردگی اساسی بوده است روش پژوهش از نوع نیمه تجربی با طرح پیش­آزمون- پس­آزمون دو گروهی آزمایش و کنترل بود. جامعه آماری شامل کلیه­ی بیماران مبتلا به افسردگی اساسی بودند که در نیمه ی دوم سال 1393 به مراکز و کلینیک های درمانی و مشاوره ای شهر ماسال مراجعه کرده بودند. نمونه ی آماری پژوهش شامل دو گروه 15 نفری (15 نفر گروه آزمایش و 15 نفر گروه کنترل) بود که به طور داوطلبانه و به روش هدفمند انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایشی و کنترل جایگزین شدند. برای جمع آوری داده ها از مقیاس خود کارآمد عمومی(GSE-10 و پرسشنامه احساس ­تنهایی(دهشیری، 1387) استفاده شد. برای تحلیل داده های این پژوهش از آزمون تحلیل کوواریانس چند متغیری و تک متغیری استفاده گردید. یافته­های پژوهش حاضر نشان داد که روش درمانی شناختی- رفتاری به شیوه ی گروهی بر افرایش خودکارآمدی عمومی و نیز کاهش احساس تنهایی بیماران با افسردگی اساسی مؤثر است(05/0>P). با توجه به شيوع بالا و هزینه­های جانی و مالی اختلال افسردگی اساسی، اين یافته که درمان شناختی- رفتاری به شیوه­ی گروهی، موجب بهبودی افراد مبتلایان به افسردگی اساسی از طریق افزایش خودکارآمدی عمومی و کاهش احساس­تنهایی می­گردد، می­تواند مورد استفاده­ی درمانگران و مشاوران در این گروه از بیماران قرار گيرد.

واژه­های کلیدی: افسردگی اساسی، خودکارآمدی عمومی، احساس تنهایی

فصل اول

کلیات پژوهش

مقدمه

واقعیت این است که افسردگی، بیماری شایع عصر ماست و این بیماری نه فقط در جامعه­ی ایران بلکه در كشورهای مختلف جهان روندی فزاینده دارد. بیماری افسردگی با اینکه اختلالی شایع و آزار دهنده در سطح جامعه است، هنوز به عنوان یک برچسب نامطلوب در میان مردم شناخته می­شود. به همین دلیل، گاهی افراد تمایل دارند احساس افسردگی را انکار کنند یا تنها به عوامل استرس­زای محیط نسبت دهند. اختلال افسردگي با شيوع گسترده­اي با حدود 12-5 درصد در مردان و 25-10 درصد در زنان، به عنوان سرماخوردگي رواني از سالها پيش مورد توجه بوده است(سادوک و سادوک، 2007، ص97). اين در حالي است كه آمار موجود حاكي از افزايش روزافزون مبتلايان به اين بيماري است. در سبب شناسي اين اختلال نیز از عوامل چندي ياد نموده­اند كه عوامل زيست شناختي، توارث و عوامل رواني و اجتماعي از آن جمله­اند. متناسب با سبب شناسي اين اختلال، شيوه هاي درماني گوناگوني پيشنهاد شده است. زیرا افسردگی اگر درمان نشود یک بیماری ناتوان کننده و مزمن می­شود که بهترین دوران عمر شخص را به هدر می دهد. اما در صورت درمان به موقع و صحیح می تواند از عواقب بعدی آن جلوگیری شود. يكي از اين رويكردها؛ درمان شناختي- رفتاري است كه از دهه­ی 1970 براي درمان انواع بيماران افسرده مطرح شد و سودمندي آن در برخي از پژوهش ها تأييد گردیده است(به نقل از رنجبر و همکاران، 1389، ص300).

اغلب صاحب نظران براین باورند که اختلال افسردگي به دلیل اینکه از شيوع بالايی برخوردار است، روان درماني فردي نمي­تواند پاسخگوي اين مشكل باشد(مهرابی و همکاران، 1383، ص7). از اين رو، گروه درماني شناختي- رفتاري كه از نظر هزينه و مدت درمان با صرفه تر است، جایگزین مناسبی در روان درماني فردي گردیده است. همچنین، به تجربه اثبات شده است كه گروه درماني در بيشتر اختلالات رواني مؤثر بوده است. به این دلیل که فرد در گروه، نحوه ی برخورد خود را با اجتماع مي­بيند و اين امر باعث رشد بينش و بصيرت او مي شود. ضمن اينكه تجارب جديدی را براي برقراري ارتباط با ديگران آموخته، و ضمن آشنایی با افراد جديد، احساس قدرت مي­كند و اعتماد به نفس وي بالا مي­رود(عظیمی و همکاران، 1382، ص 54).

در همین راستا، مؤلفه های شناختی متعددی از جمله احساس تنهایی و کارآمدی عمومی در تبیین اختلال افسردگی اساسی مطرح شده اند. از نظر محققان افراد افسرده دچار احساس تنهايي هستند و به دلیل عدم گرایش به فعالیت خاص، بيشتر فرصت های ارتباط‌ اجتماعي را از دست مي‌دهند(ديوريو ، 2003؛ ترجمه نجاريان، 1381). همچنین، این افراد به دلیل خودکارآمدی پایین، سطح تلاش و فعالیت و نیز موفقيت آنها تحت­الشعاع قرار می گیرد(مایباک و مورفی ، 1995؛ به نقل از سعید و همکاران، 1390، ص18). به نظر می­رسد که در فرایند درمان گروه درمانی شناختی- رفتاری، احساس تنهایی افراد افسرده، که گوياي كاستي ها و كمبودهايي در برقراري پيوندهاي عاطفي و اجتماعي در آنها می باشد، تخفیف پیدا می­کند. و خودكارآمدي عمومی که در واقع اطمينان خاطري است كه شخص درباره ی انجام یک فعاليت خاص احساس مي كند، در این بیماران افزایش می یابد.

بیان مسأله

امروزه افسردگی واژه­ای شناخته شده اما مساله­ای چالش برانگیز در عرصه ی بهداشت روانی است. اختلال افسردگي؛ يكي از شايع ترين و ناتوان کننده ترین اختلال روانپزشكي است(بایلینگ و همکاران، 2006؛ ترجمه خدایاری فرد و عابدینی، 1389، ص303) كه در صورت عدم درمان، آسيب­هاي رواني و عوارض اجتماعي و اقتصادي بسياري را براي این قبیل بيماران ايجاد مي‌كند. از علايم اصلي افسردگي، خلق افسرده و فقدان علاقه و لذّت است. از میان انواع افسردگي ها، اختلال افسردگي اساسی، از رايج ترين انواع افسردگي است كه برحسب يك يا چند دوره ی افسردگي مشخص مي شود. افسردگی اساسی در مقایسه با دیگر بیماری های پزشکی و اختلال­های روانی چهارمین علت سپری شدن عمر افراد همراه با بیماری است و پیش بینی می شود در سال 2020 دومین علت این مشکل باشد(مورای و لوپز، 1997). گزارش سازمان جهانی بهداشت نیز حاکی از افزایش دامنه­ی شیوع افسردگی در میان ملل درحال رشد است(به نقل از اکبری، 1387، ص212). از طرفی، افراد مبتلا به اختلال افسردگی اساسی با مسائل و مشکلات فراوانی دست به گریبان هستند. فقدان احساس لذّت، گوشه گيري اجتماعي، عزت نفس پايين، ناتواني در تمركز حواس، تغيير در كاركردهاي زيستي مانند خواب و اشتها و شكايت هاي جسماني از جمله مواردي هستند كه در اختلال افسردگي مشاهده مي شوند(کاپلان، سادوک؛ ترجمه فرزین رضاعی، 1389، ص 87).

به رغم مشکلات فراوانی که افراد مبتلا به اختلال افسردگی با آن درگیر هستند، خوشبختانه در سال های اخیر روش های درمانی مختلفی برای درمان و بهبود افسردگی اساسی بکارگرفته شده است. به ویژه شواهد درحال رشدي وجود دارد كه نشان دهنده ی کارآیی روش گروه درمانگری شناختی- رفتاری در بهبود اختلال های روانپزشکی از جمله افسردگی است. در روش شناختی- رفتاری به شیوه ی گروهی، هم قرارگرفتن فرد در گروه باعث افزايش آگاهي بيمار در باره ی خود، در اثر تعامل با ساير اعضا و دريافت بازخورد از آنها مي شود، و هم به ارتقاي مهارت هاي بين فردي، اجتماعي و انطباق افراد با محيط كمك مي كند(اسپیرا و رید، 2000).

همچنین، از آنجا که اختلال افسردگي مي تواند برخاسته از افکار منفی و شناخت هاي معيوب باشد، امروزه روان درمانگران شناختی- رفتاری تأثير باورها و تفكّرات فرد را در ايجاد انواع مسائل روان شناختي مهم مي دانند. آنها معتقدند كه بيشتر اختلال ها از جمله افسردگي، برآمده از شناخت­هاي معيوب هستند، به این معنی که وقايع به خودي خود تعيين كننده احساسات ما نيستند، بلكه معاني كه ما به آنها نسبت مي دهيم، نقش تعيين كننده را دارند. در مورد اثر بخشی درمان افسردگی، در یک مطالعه ی فراتحلیلی، با مقایسه ی روش درمان شناختی– رفتاری و درمان های دیگر، نشان داده شد که با وجود مزیّت دارو درمانی به جهت هزینه کمتر و پاسخ سریع تر به علائم جسمانی و خلقی، درمان شناختی- رفتاری تأثیر عمیق تری بر ساختار شخصیت و نظام پردازش شناختی و هیجانی بیمار از خود باقی می گذارد(صولتی دهکردی، 1391، ص491).

از طرف دیگر، اختلال افسردگی منشأ هيجانات، افكار، و عملكرد جسماني متعددی است که با درجات متفاوتی از احساسات گوناگون از جمله احساس تنهایی همراه است(فریدونی و همکاران، 1391، ص99). احساس­تنهايي؛ تجربه‌اي ذهني و آزار دهنده است كه گوياي كاستي‌ها و كمبودهايي در پيوندهاي عاطفي و اجتماعي ميان فردي است. چيره شدن بر احساس تنهايي بي‌آنكه تماس دائمي و منظمي با ديگران داشته باشيم كاري بسيار دشوار است. افراد دچار تنهايي، بيشتر فرصت ارتباط ‌هاي اجتماعي را از دست مي‌دهند، زيرا گرايشي به انجام اين كار ندارند(ديوريو ،2003؛ به نقل از عابدینی نسب، 1383). احساس تنهایی زمانی بوجود می آید که بین روابط اجتماعی موجود فرد، ناهمخوانی های زیادی وجود داشته باشند. پژوهشگران دو نوع احساس تنهایی را مشخص کرده اند: تنهایی اجتماعی که در نتیجه ی احساس عدم عضویت در یک گروه و نداشتن فعالیت های مشترک با دیگران ایجاد می شود، و تنهایی عاطفی که نتیجه ی دوری و طرد شدگی از سوی دیگران است. اگرچه تنهایی اجتماعی و عاطفی از نیازهای متفاوتی سرچشمه می­گیرند، افراد تنها؛ چه تنهایی شان از نوع اجتماعی باشد یا عاطفی، از عزت نفس پایین رنج می برند و اغلب ناخشنود و افسرده هستند(کلنیکه؛ ترجمه شهرام محمد خانی، 1391، ص178).

. Sadock & Sadock

. Depression

. Bieling et al

. major depression disorder

. WHO

. Spira & Reed

. loneliness

. Devereux

. Social loneliness

. Emotional loneliness

. Kleink